Het leven van Jacobus Hagemann stond in het teken van bruggen—letterlijk en figuurlijk. Als brugwachter had hij een bescheiden, maar belangrijke rol in de infrastructuur van Noord-Holland, waar hij ervoor zorgde dat zowel treinen als schepen veilig hun weg konden vervolgen. Zijn leven weerspiegelt de groei en ontwikkeling van Nederland in de 19e eeuw, een tijd waarin waterwegen en spoorwegen de ruggengraat vormden van de handel en het dagelijks leven.

Met de verhuizing van Grietje naar Purmerend en het overlijden van Jacobus kwam er een einde aan een tijdperk, maar hun naam leeft voort in de geschiedenis van Ilpendam en de generaties die volgden.

Van arbeider naar brugwachter

Na hun huwelijk woonden Jacobus en Grietje op verschillende plaatsen. In 1880 vestigden zij zich aan het Oudlandsdijkje 189 in Ilpendam, waar Jacobus als arbeider werkte. Maar zijn werk veranderde, en enkele jaren later verhuisde het gezin naar Purmerend, waar hij waarschijnlijk als brugwachter aan de slag ging.

In 1883 woonden zij aan de Purmerstraatweg 39 (nu de Purmerenderweg). Dit was een strategische locatie, vlakbij de spoorbrug over de Where, onderdeel van de spoorlijn Zaandam – Enkhuizen, waarvan het eerste deel op 20 mei 1884 werd geopend door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (H.IJ.S.M.). Deze spoorlijn verbond Amsterdam met Enkhuizen en was van groot belang voor zowel reizigers als goederenvervoer.

De Wherebrug, een spoorbrug over het riviertje de Where, was waarschijnlijk een beweegbare brug, wat betekent dat een brugwachter hier nodig was om treinen en schepen veilig te laten passeren. Gezien de woonplaats van Jacobus is het goed mogelijk dat hij bij deze spoorbrug werkte, al is hier geen direct bewijs voor gevonden.

www.topotijdreis.nl

In 1899 verhuisden zij opnieuw, ditmaal naar de Kanaaldijk 197 in Ilpendam. Jacobus bleef werkzaam als brugwachter, waarschijnlijk in dienst van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (H.IJ.S.M.). De H.IJ.S.M., opgericht in 1839, was de eerste spoorwegmaatschappij van Nederland en speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van het spoorwegnet in Noord-Holland. Langs het Noordhollandsch Kanaal bevonden zich diverse spoorbruggen en ophaalbruggen, waarbij de brugwachters een onmisbare schakel vormden in het verkeer van zowel treinen als schepen.

In 1900 verhuisde het gezin opnieuw naar Kanaaldijk 231, waar Jacobus zijn werk als brugwachter voortzette. Zijn werkplek lag waarschijnlijk aan een van de drie bruggen in Ilpendam die op oude topokaart rond 1900 (afb. 1) te vinden zijn. Helaas is niet exact te achterhalen bij welke brug Jacobus zijn dienst verrichtte, maar uit een oude ansichtkaart (afb 3) blijkt dat de tram tussen Amsterdam en Purmerend destijds langs deze route reed.

Op 7 juli 1902 overleed Jacobus Hagemann op 53-jarige leeftijd (afb 2). Slechts twee weken later, op 23 juli 1902, verhuisde Grietje naar Purmerend. De snelle verhuizing suggereert dat Grietje moest vertrekken, vermoedelijk omdat de woning aan de Kanaaldijk een dienstwoning was die na Jacobs overlijden beschikbaar moest komen voor een nieuwe brugwachter. Het was gebruikelijk dat weduwen van spoorwegpersoneel en brugwachters hun huis moesten verlaten, zodat een nieuwe werknemer de functie en de woning kon overnemen. Na zijn overlijden moest Grietje haar leven opnieuw opbouwen in Purmerend. Op 5 februari 1925, precies op haar 74e verjaardag, overleed zij.

De kinderen van Jacobus en Grietje

Jacobus en Grietje kregen twee kinderen, die beiden een eigen pad bewandelden:

  • Catharine Elsabein (Elizabeth) Hagemann (29 augustus 1873) trouwde met Rijk Bouhuis, die machinist was.

Johan Wilhelm Hagemann (26 januari 1875) werd klerk en spoorbeambte, trouwde met Guurtje Kloppenburg en volgde zo deels in de voetsporen van zijn vader door een carrière binnen de spoorwegen te kiezen.

Een leven langs het water en het spoor

Jacobus Hagemann was een man wiens leven zich afspeelde langs de bruggen en spoorlijnen van Noord-Holland. Als brugwachter had hij een bescheiden, maar belangrijke rol in de infrastructuur van Noord-Holland, waar hij ervoor zorgde dat zowel treinen als schepen veilig hun weg konden vervolgen. Zijn leven weerspiegelt de groei en ontwikkeling van Nederland in de 19e eeuw, een tijd waarin waterwegen en spoorwegen de ruggengraat vormden van de handel en het dagelijks leven.

Hun geschiedenis is verweven met de bruggen en spoorwegen van Noord-Holland, en hun naam leeft voort in de generaties die hen opvolgden.

Een spoor van familie: Jan Hop en zijn band met de spoorwegen

Niet alleen Jacobus Hagemann, maar ook de broer van Grietje Hop had sterke banden met het spoor. Grietjes jongere broer, Jan Hop (14 juli 1861 – 30 mei 1926), werkte als spoorwegarbeider. Hij trouwde op 17 december 1896 in Ilpendam met Neeltje Vet (5 december 1874 – 15 mei 1937).

Jan groeide op in Graft en woonde later bij zijn vader Jan Hop sr. op het Polderdijkje nr. 23-a in Purmerland. Na het overlijden van zijn vader in 1898, bleef hij in de regio wonen. In 1901 verhuisde hij naar Polderdijkje nr. 28-c, en in 1903 trok hij met zijn gezin naar de Kanaaldijk A nr. 187 in Ilpendam, dicht bij de plek waar ook zijn zus Grietje met Jacobus had gewoond.

Jan Hop was werkzaam als spoorwegarbeider, een breed begrip dat kon verwijzen naar werk aan de spoorwegbedding, het onderhoud van rails of ondersteunende taken bij bruggen en stations. Het is goed mogelijk dat zijn werk hem, net als Jacobus, in contact bracht met de spoorlijn Zaandam – Enkhuizen of een van de bruggen in Ilpendam.

In 1912 verhuisde Jan met zijn gezin naar Alkmaar, waarna zijn spoor moeilijker te volgen is. Wat we wél weten, is dat hij uiteindelijk in 1926 overleed en werd begraven op dezelfde begraafplaats als zijn zus Grietje, in graf B248. Zijn vrouw Neeltje Vet overleed in 1937 en werd bij hem begraven.

Met de spoorwegen als rode draad door hun levens, waren zowel Jacobus Hagemann, Grietje Hop, als haar broer Jan Hop verbonden met de infrastructuur die Noord-Holland in de 19e en 20e eeuw vormgaf.

Beide graven A170 en B248 zijn nog niet geadopteerd!

Wilt u ons steunen en een graf adopteren? Voor € 25,00 per jaar. Dit graf is nog niet door iemand geadopteerd, dit graf en nog vele andere graven zijn beschikbaar. Kijk voor meer informatie op de website bij graf adopteren of vraag het aan één van de vrijwilligers (Ellen, Paula of René). Door een graf te adopteren, helpt u mee om de herinnering aan mensen zoals van de familie Hagemann en Hop levend te houden en hun verhalen door te geven aan toekomstige generaties.